Tomasz Stańko

TRĘBACZ, KOMPOZYTOR, LIDER

Niepowtarzalne dźwięki jego trąbki brzmią w najbardziej prestiżowych venues na świecie, a jego muzykę wydaje renomowana monachijska wytwórnia ECM Records.

Zaczął grać w końcu lat 50. na jazzowej scenie Krakowa. Joachim Ernst Berendt pisał o nim, że był pierwszym w Europie trębaczem grającym free. W latach 60. Stańko stał się filarem kwintetu Krzysztofa Komedy, z którym nagrał arcydzieło europejskiego jazzu, album „Astigmatic”.

W początku lat 70. na czele własnego zespołu Tomasz Stanko Quintet, wszedł do czołówki free jazzu i pojawiał się na najważniejszych europejskich festiwalach. Pozycję tę utwierdziły kolejne projekty: Unit z Adamem Makowiczem oraz kwartet prowadzony z Edwardem Vesalą, zespół, z którym w 1975 roku rozpoczął współpracę z wytwórnią ECM. Wydany wówczas album „Balladyna”, stał się legendą po obu stronach Atlantyku. W latach 80. Stańko grywał w orkiestrach Cecila Taylo ra, prowadził zespoły C.O.C.X. i Freelectronic, do których wprowadzał inspiracje muzyką reggae, latino, elektroniką oraz rapem.

“Trębacz wolności ducha, myśli i jazzu.”The New York Times

W latach 90. zaczął się powrót Stańki na jazzowy szczyt i kolejna faza współpracy z wytwórnią ECM. Jego nowy kwartet z Bobo Stensonem, Andersem Jorminem i Tony Oxley’em okrzyknięto najlepszą jazzową grupą dekady – rzadka najwyższa ocena płyty „Leosia” w „Penguin Jazz Guide”. Wydany w 1997 roku album „Litania”. który zaprezentował światu muzykę  Krzysztofa Komedy stał się jego pierwszym światowym bestsellerem. Dzięki płytom „Soul of Things” i „Suspended Night” nagranym z młodym polskim kwartetem na początku nowego wieku Stańko przebił się na rynek amerykański, gdzie od tamtej pory regularnie koncertuje. W 2002 został pierwszym laureatem European Jazz Prize przyznawanej w Wiedniu, dwa lata później odznaczono go w Polsce wysokim odznaczeniem państwowym, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

“Jeden z najbardziej oryginalnych i twórczych trębaczy jazzowych na świecie”The New Yorker

Od lat regularnie pojawia się w pierwszej dziesiątce trębaczy prestiżowej dorocznej ankiety amerykańskiego magazynu magazynu „Down  Beat”.  Ta sama ankieta honorowała go również w roli kompozytora. Jako lider wydał ponad 40 albumów, jest również autorem muzyki do wielu filmów i spektakli teatralnych.
Od 2008 roku dzieli życie między Warszawą i Nowym Jorkiem. Właśnie w nowym mieszkaniu na Manhatanine została skomponowana płyta “Dark Eyes”, którą nagrał w 2009 roku ze skandywnaskim Kwintetem. Wśród jego aktualnych projektów znalazły się też zespoły z nowojorskimi muzykami, m. in. Lee Konitzem i Craigiem Tabornem.

W 2010 ukazała się w Polsce autobiografia artysty, „Desperado”, która stała się bestsellerem. W roku 2011 Instytut Smithsona, największy na świecie kompleks muzeów i ośrodków edukacyjno-badawczych, wydał sześciopłytową kompilację “Jazz: The Smithsonian Anthology”, którą zamyka utwór Tomasza Stańko, “Suspended Night Variation VIII”, wyróżniając go tym samym jako niewielu z Europejczyków. W tym samym roku prezydent Bronisław Komorowski odznaczył Tomasza Stańko Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Rok 2013 rozpoczyna się premierą albumu “Wisława”. Podobnie jak jego młodzieńczy idol Miles Davis, polski trębacz Tomasz Stańko ma dar układania świetnych zespołów, a ten, sformowany w światowej stolicy jazzu, obiecuje bardzo wiele. Thomas Morgan i Gerald Cleaver to jedna z najbardziej czujnych sekcji bas/ bębny we współczesnej muzyce improwizowanej, a kubański pianista David Virelles, inspirowany muzyką rytualną a także Theloniousem Monkiem i Andrew Hillem, wydaje się szczególnie dobrze usposobiony do nabrzmiałego mroku i wyrafinowanej grozy free ballad Stańki. W szybkich tempach jakby wszyscy czterej wkraczali na nowe terytorium, z bardzo ekscytującym rezultatem. Inspiracją dla nowych kompozycji Stańki z tego podwójnego albumu była także poezja Wisławy Symborskiej, polskiej poetki, eseistki, laureatki Nagrody Nobla, zmarłej w 2012 roku. Jak Stańko pisze w książeczce płyty “Lekturze słów Wisławy Szymborskiej zawdzięczam wiele pomysłów i inspiracji. Spotkania z Nią i współgranie z Jej poezją nadały rozmach także i tej muzyce, którą chciałabym z szacunkiem dedykować Jej pamięci.”

Rok 2014 zaczyna się dla Stańki od nagród. 14 stycznia otrzymuje Paszport Polityki jako kreator kultury. Tego samego dnia, w Paryżu, Akademia Jazzu – l’Académie du jazz – pod przewodnictwem François Lacharme, przyznaje mu Prix du Musicien Européen – Nagrodę Europejskiego Muzyka roku – za obecne osiągnięcia i całokształt pracy. Dzień później, otrzymuje także jedną z trzech honorowych nagród przyznanych przez ‘Preis der deutschen Schallplattenkritik’ (PdSK), niezależne stowarzyszenie ponad 140 dziennikarzy muzycznych z Niemiec, Austrii i Szwajcarii. Również w 2014 roku na zaproszenie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie Tomasz Stanko napisał “Polin Suite”. Nagrana w składzie: Tomasz Stańko (tp) i Kusz Abadeya (dr), Ravi Coltrane’a (ts, ss), Dezron Douglasa (b), David Virelles (p), i premierowo  wykonana podczas ceremonii otwarcia wystawy stałej muzuem.

Cztery lata po przełomowej płycie “Wisława”, latach intensywnego koncertowania i pracy nad nową muzyką, New York Quartet Tomasza Stańki powrócił z kolejnym mistrzowskim nagraniem – “December Avenue”.  Ten  zawsze wnikliwy  “bandleader”, Stanko zachęca do porywającej improwizacji, by błyszczała wokół charakterystycznych melancholijnych i uduchowionych tematów trębacza, i by wszyscy muzycy mieli swój głos. Nowy członek zespołu Reuben Rogers – pochodzący z Wysp Dziewiczych i prawdopodobnie najlepiej znany z pracy z Charlesem Lloydem – jest wspaniałym nowym członkiem do zespołu, ustanawiającym głębokie porozumienie z pianistą z Kuby, Davidem Virellesem i perkusistą z Detroit, Geraldem Cleaverem.

Na początku 2018 roku Tomasz Stańko zagrał mini trasę koncertową ze swoim europejskim składem, w lutym grał koncert w NFM we Wrocławiu w symfonicznych aranżacjach swoich kompozycji, jak “Wisława”, “April story”, “Faces”. W marcu tego roku został nagrodzony nagrodą 100-lecia i zagrał podczas Gali Stulecia Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.